مقصود از اعجاز علمی قرآن آن است که مدعی شویم آیاتی از قرآن مجید نوعی راز گویی علمی دارند.یعنی مطلبی علمی را بیان میکنند که مدتها بعد از نزول آیه، توسط دانشمندان علوم تجربی کشف میشود.در حقیقت درک و یا کشف این مطلب علمی با وسایل عادی که در اختیار بشر عصر نزول بوده، ممکن نبوده است. پس اگر قرآن در مورد مطلبی علمی خبر دهد که در کتابهای آسمانی گذشته بدان اشاره شده، یا در مراکز علمی یونان، ایران و...در لابهلای کتابهای علمی و آرای دانشمندان آمده است و احتمال میرود که از راهی به محیط حجاز در عصر نزول راه یافته و یا مطلبی بوده که به طور طبیعی با وسایل آن زمان و یا به صورت غریزی قابل فهم بوده است، معجزه علمی به شمار نمیآید.
تفسیر علمی قرآن عمری دراز دارد و از قرن سوم و چهارم قمری در آثار مکتوب بوعلی سینا (370-438 ق)دیده میشود 11 و با فراز و نشیبهایی تا قرن حاضر ادامه یافته است.اما مبحث اعجاز علمی قرآن که از دل تفسیر علمی جدید متولد شد، عمری کوتاه دارد و در قرن اخیر(قرن بیستم میلادی، چهاردهم و پانزدهم قمری) مورد توجه مسلمانان و غیر مسلمانان قرار گرفت که بسیاری از دانشمندان مسلمان در این مورد کتابها نوشتهاند. از میان تفسیرهای عصر حاضر، «تفسیر نمونه» به صورت گسترده به موارد اعجاز علمی قرآن اشاره کرده است
1.نیروی جاذبه
در دو آیه قرآن(رعد، 2 و لقمان، 10) به این موضوع اشاره شده است .
اللَّـهُ الَّذِی رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ( خدا آسمانها را بدون ستون دیدنی برافراشته است.)
برخی دانشمندان و مفسران همچون آیت الله مکارم شیرازی(نمونه، ج 17، ص 29 و ج 10، ص 111-10 و پیام قرآن، ج 8، ص 146)و آیت الله حسین نوری (دانش عصر فضا، ص 56-55)آیات فوق را اشاره به نیروی جاذبه و اعجاز علمی قرآن دانستهاند، چرا که نیروی جاذبه توسط ابو ریحان بیرونی(440 ق) و طبق مشهور، توسط نیوتن(1643-727 م)در قرن هفدهم میلادی کشف شد. یعنی اشاره قرآن به ستونهای نامرئی بین کرات آسمانی، نوعی رازگویی علمی است.
البته برخی از صاحبنظران نیز آیات فوق را اشارهای به نیروی جاذبه دانستهاند، اما ادعای اعجاز علمی نکردهاند و برخی دانشمندان نیز آیات دیگر قرآن(مرسلات، 25 و فاطر، 41)را اشاره به نیروی جاذبه دانستهاند، ولی آنها هم ادعای اعجاز علمی در این موارد نکردهاند.
با توجه به این که واژه«عمد»جمع و به معنای«ستونها» است، ممکن است نیروی جاذبه یکی از مصداقهای آیه باشد.یعنی احتمال دارد نیروها(ستونها)ی متعددی بین کرات آسمانی وجود داشته باشند که هنوز کشف نشدهاند.
دکتر موریس بوگای معتقد است که : « باید همه بیانات قرآنی را با معلومات اثبات شده عصر جدید مقایسه کرد ».
2.حرکتهای خورشید
قرآن در آیات متعددی(یس، 40-37؛انبیا، 33؛ رعد، 2؛فاطر، 13؛زمر، 5؛لقمان، 29؛و ابراهیم، 33)به حرکتهای خورشید اشاره کرده است.برخی صاحبنظران این آیات را اعجاز علمی قرآن دانستهاند، چرا که حرکتهای گوناگون خورشید بر خلاف تصورات رایج در محافل علمی عصر نزول بوده است.آنان آیات فوق را اشاره به حرکت میدانند:
الف)حرکت انتقالی مستقیم خورشید درون کهکشان راه شیری.یعنی حرکت طولی خورشید به سمت معین یا ستارهای دور دست .البته در آیه«و الشمس تجری لمستقر لها»(یس، 38)، «لام»به معنای«الی»(به سوی) و«مستقر»اسم مکان است. البته مفسران و صاحبنظران متعددی این حرکت خورشید را از قرآن برداشت کردهاند، اما و بعضی آن را اعجاز علمی قرآن دانستهاند.چرا که اخترشناسان جدید همچون کوپرنیک(1544 م)و کپلر(1650 م)و گالیله بر آن بودند که خورشید ثابت ایستاده است و حتی در ادعانامهای که علیه گالیله در دادگاه قرائت شد، او را به اعتقاد به سکون خورشید متهم کردند(که بر خلاف گفته کتاب مقدس بود که میگفت:(خورشید)مثل پهلوان از دویدن در میدان شادی میکند). و گالیله حاضر نشد حرکت خورشید را بپذیرد. 30 ولی در سالهای بعد کشف شد که خورشید نیز حرکتهای واقعی متعدد(حرکت انتقالی، وضعی و درونی)دارد.
همچنین، «فلک»به معنای مجرای کرات آسمانی است و یا به مسیر دورانی آنها اطلاق میشود؛ یعنی کرات آسمانی در مسیری دورانی شناورند. البته این مطلب قرآن(حرکت خورشید بر مدار)بر خلاف دیدگاه هیئت بطلمیوسی است که در عصر نزول در محافل علمی رایج و تا هفده قرن بر فکر بشر سایه افکنده بود.بر اساس هیئت قدیم، افلاک حرکت میکنند و ستارگان در فلک ثابت هستند، ولی از آیه استفاده میشود که خورشید حرکت دورانی دارد و دارای مداری شناور است.برخی از دانشمندان به مطالب فوق اشاره کردهاند 35 و آیت اللّه مکارم شیرازی در«تفسیر نمونه»(ج 18، ص 9-386)این مطالب را اعجاز علمی قرآن میداند.
ب)حرکت وضعی خورشید.یعنی خورشید به دور خود میچرخد و در قرارگاه خود جریان دارد.(و الشمس تجری لمستقر لها، یس، 38).البته این معنا بنابراین است که«لام»به معنای «فی» (در)باشد و«مستقر»به معنای اسم مکان.
برخی صاحبنظران همین معنا را از آیات برداشت کردهاند و احمد محمد سلیمان در«القرآن و العلم» (ص 36-35)این مطلب را اعجاز علمی قرآن شمرده است؛چرا که حرکت وضعی خورشید از مواردی است که در عصر نزول کشف نشده بود.
ج)ادامه حیات خورشید تا زمان معین.یعنی خورشید بر اثر انفجارات هستهای و سوخت مواد درونی، تا چند میلیارد سال دیگر عمرش به پایان میرسد. از این رو، برخی مفسران، «کلّ یجری لاجل مسمّی»(رعد، 2)را اشاره به همین مطلب علمی دانستهاند.
د)حرکات درونی خورشید.یعنی در خورشید دائما انفجارات هستهای صورت میگیرد تا نور و گرما تولید شود.همین انفجارات مواد مذاب داخل خورشید را زیر و رو و گاهی تا کیلومترها پرتاب میکنند.
برخی محققان از تعبیر«تجری»به معنای جریان داشتن و تفاوت آن با«تحرک»، از آیه 38 سوره یس استفاده کردهاند که خورشید نه تنها حرکت میکند، بلکه جریان دارد؛یعنی همچون آب در حال حرکت است و زیر و رو میشود.این نکتهای ظریف و علمی است که قرآن بدان اشاره کرده و در عصر جدید کشف شده است و میتواند اعجاز علمی قرآن باشد؛البته اگر«تجری» را کنایه از شناور بودن در فضا ندانیم.
برخی از محققان با نقد موارد فوق به این نتیجه رسیدهاند که اشارات قرآن به حرکتهای خورشید، نوعی رازگویی علمی است.البته بخشی که قبلا توسط کتاب مقدس گزارش شده بود، یعنی حرکت انتقالی دورانی خورشید، اعجاز علمی نیست، اما بخشهایی که بر خلاف هیئت بطلیموسی رایج در زمان نزول هستند (مثل حرکتهای انتقالی مستقیم و وضعی، حرکت تا زمان معین و حرکت درونی خورشید)، اگر به قطعیت برسند، اعجاز علمی قرآن به شمار میروند.
3.زوجیت
در آیات متعددی از قرآن به زوجیت میوهها، گیاهان و انسانها اشاره شده است(رعد، 2؛شعراء، 7؛یس، 36 و همین مضمون در حج، 5؛لقمان، 10؛ق، 7؛ طه، 53 و اعراف، 189).برخی آیات، به زوجیت چیزهایی اشاره میکنند که انسان از آنها اطلاعی ندارد (یس، 36)و در برخی آیات، سخن از زوجیت همه موجودات استو من کلّ شییء خلقنا زوجین لعلّکم تذکّرون-(ذاریات، 49).
واژه زوج در عالم حیوانات به نر و ماده گفته میشود و در غیر حیوانات، به هر کدام از دو چیزی که قرینه یکدیگر هستند و نیز به چیزهای مقارن، مشابه و متضاد اطلاق میشود. از این رو برخی، واژه زوج را در مورد ذرات درون اتم(الکترون و پروتون)و نیروهای مثبت و منفی به کار بردهاند.
بسیاری از مفسران و صاحبنظران با شگفتی آیات فوق را از اشارات علمی قرآن به مسأله زوجیت گیاهان و زوجیت عام موجودات دانستهاند. 44 محمد تقی شریعتی این مطلب را اعجاز علمی قرآن دانسته است(تفسیر نوین، ص 11).چرا که انسانها از قدیم میدانستند برخی گیاهان مثل نخل زوج هستند و مسأله زوجیت گیاهان توسط کارل لینه(1787-1707 م)، گیاهشناس معروف سوئدی، در سال 1731 م بیان شد.
بنابراین مردم عصر نزول قرآن، از زوجیت همه گیاهان اطلاع نداشتند.ولی قرآن نه تنها به این مطلب(رعد، 3 و شعرا، 7 و...)، بلکه به زوجیت همه موجودات اشاره کرده است(ذاریات، 49)که تا قرن اخیر کسی از آن اطلاع نداشت. بنابراین، اشاره علمی قرآن به زوجیت گیاهان و زوجیت عام موجودات، نوعی رازگویی قرآن است که حکایت از اعجاز علمی این کتاب مقدس دارد.
البته برخی از محققان برآنند که هر چند اشارات علمی قرآن در این موارد را میتوان اعجاز علمی دانست، اما تطبیق آیه(ذاریات، 49)با مواردی همچون الکترونها، پروتونها و کوارکها قطعی نیست و حداکثر این موارد ممکن است از مصداقهای آیه مذکور به شمار آیند.
برخی محققان از تعبیر « تجری » به معنای جریان داشتن و تفاوت آن با « تحرک »، از آیه 38 سوره یس استفاده کرده اند که خورشید نه تنها حرکت میکند ، بلکه جریان دارد . این نکته ای ظریف و علمی است که قرآن بدان اشاره کرده است و در عصر جدید کشف شده است و میتواند اعجاز علمی قرآن باشد
4.لقاح(زایا کردن گیاهان و ابرها توسط بادها)
در برخی آیات قرآن به بادهای زایا و باردار کننده اشاره شده است و ارسلنا الرّیاح لواقح فانزلنا من السّماء ماء، (حجر، 22).مفسران و صاحبنظران آیه فوق را به دو صورت تفسیر کردهاند:
الف)این آیه به لقاح گیاهان اشاره دارد.یعنی ابرها فرستاده میشوند تا گردههای گیاهان نر را به گیاهان ماده برسانند و آنان را زایا کنند.احمد محمد سلیمان این مطلب را اعجاز قرآن دانسته، چرا که بشریت در اواخر قرن هجدهم یا اوایل قرن نوزدهم به مسأله تلقیح پی برد، در حالی که قرآن قرنها قبل از آن، تذکر داده بود.
ب)این آیه به لقاح ابرها و بارور شدن آنها اشاره دارد. چرا که در ادامه آیه، مسأله نزول باران مطرح میشود که نتیجه لقاح ابرهاست.احمد امین این آیه را یک معجزه جاودانی میداند که حدود 1390 سال پیش بیان شده و در واقع عصاره و نتیجه تحقیقات جدید است؛ چرا که منظور از آیه همان تأثیری است که باد در اتحاد الکتریسیته مثبت و الکتریسیته منفی در دو قطعه ابر و آمیزش و لقاح آنها دارد.
البته مانعی ندارد که آیه فوق اشاره به لقاح ابرها و گیاهان مرده باشد، چرا که بخش اول آیه یک مطلب کلی را میگوید(زایاگری بادها)که اعم از لقاح ابرها و گیاهان است، ولی در ادامه آیه یکی از نتایج این لقاح را تذکر میدهد که همان نزول باران از ابر است. همان طور که لقاح گیاهان نیز یکی از مصداقهای آن است.
البته اشاره علمی قرآن به لقاح ابرها اعجاز علمی قرآن است، چرا که این مطلب تا سالهای اخیر برای بشر کشف نشده بود، اما اشاره قرآن به لقاح گیاهان اعجاز علمی قرآن به شمار نمیآید، چرا که انسانهای صدر اسلام به طور اجمالی از تأثیر گردهافشانی برخی گیاهان (همچون خرما)اطلاع داشتند.
5.چینش مراحل آفرینش انسان
قرآن کریم در آیات متعددی از آفرینش انسان و مراحل آن یاد کرده است(مؤمنون، 14-12؛حج، 5؛غافر، 67؛قیامت، 39-37؛علق، 2؛طارق، 6؛دهر، 2؛ سجده، 9-6 و...)از این آیات میتوان استفاده کرد که مراحل زندگی انسان پانزده مرحله است که عبارتند از:
1.خاک(یعنی تراب و طین:حج، 5؛مؤمنون، 12؛و غافر، 67) 53
2.آب(یعنی ماء، ماء دافق، ماه مهین:طارق، 6 و سجده، 9-6) 54
3.منی(نطفة من منی:قیامت، 39-37)
4.نطفه مخلوط(نطفه امشاج:دهر، 2)
5.علقه(مؤمنون، 14-12؛حج، 5؛و غافر، 67)
6.مضغه(مؤمنون، 14-12 و حج، 5)
7.تنظیم و تصویر و شکلگیری(سجده، 9-6)
8.شکلگیری استخوانها(مؤمنون، 14-12)
9.پوشاندن گوشت بر استخوانها(همان)
10.آفرینش جنس جنین(قیامت، 39-37)
11.آفرینش روح یا دمیدن جان در انسان و پیدایش گوش و چشم(سجده، 9-6 و مؤمنون، 14)
12.تولد طفل(غافر، 67)
13.بلوغ(مؤمنون، 14-12؛حج، 5؛و غافر، 67)
14.کهنسالی(حج، 5 و غافر، 67)
15.مرگ(همانها). 55
البته توضیح هر کدام از این مراحل بر اساس آیات قرآن و علوم پزشکی، نیاز به شرح و توضیح دارد، ولی این آیات اشارات علمی ارزندهای را در بردارند که برخی پزشکان را به حیرت آوردهاند و آنها را دلیل اعجاز علمی قرآن، بلکه اعجاز بلاغی قرآن دانستهاند. و برخی دیگر از صاحبنظران غربی همچون دکتر موریس بوکای معتقدند که:«باید همه بیانات قرآنی را با معلومات اثبات شده عصر جدید مقایسه کرد.موافق بودنشان با اینها واضح است، لیکن همچنین بینهایت مهم است که آنها را با عقاید عمومی که در این خصوص در جریان دوره وحی قرآنی شایع بود، مقایسه کرد تا معلوم شود، انسانهای آن زمان تا چه اندازه از نظراتی شبیه آنچه در قرآن درباره این مسائل عرضه شده است، دور بودهاند.»
منبع : کتاب تفسیر موضوعی قرآن کریم
http://www.quranstudies.ir
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر